غاريخگان شهرستان خلخال

غار يخگان
غار يخگان حدود 77 کيلومتري شهرستان خلخال و در مسير جاده خلخال به کوثر واقع گرديده است دسترسي به غار از طريق جاده ماشين رو به طول 74 کيلومتر و سه کيلومتر راه پياده رو امکان پذير است غار يخگان در دامنه غربي کوهي به نام يخگان داغي (بوزخانه داغي و با ارتفاع 80-100 متر فاصله از نوک قله ، با جنس آهک و در جهت شرقي قرار گرفته است . در دهانه ورودي غار آثار هوازدگي فيزيکي و خرد شدن سنگها ناشي از اقليم سرد و يخبندان بصورت واريزه يا تالوس ديده مي شود که گاه تا حدود 150 متر تا پاي رودخانه گندم آباد اين واريزه گسترش يافته است . غار داراي دو دهانه با اختلاف ارتفاع حدود 25 متر با يکديگر است قطر دهانه ورودي اصلي که براي ورود به غار راحت تر است 40-50 سانتيمتر مي باشد که از طريق يک راهروي تنگ و باريک و طولاني به طول ده متر و به قطر حداکثر 50 سانتيمتر به تالار وسيعي منتهي مي شود طول و عرض بيشينه اين تالار به ترتيب 5/36 و 15 متر و حداگثر ارتفاع آن حدود 12- 15 متر مي باشد سقف غار سنگي همراه با قطرات ريز آب و سفيدي آهک است که منظره بسيار جالبيايجاد مي نمايد .هواي داخلي غار سرد و به شدت مرطوب و نمناک مي باشد حوضچه ابي به ابعاد سانتيمتر و به عمق 20 سانتيمتر و در ارتفاع 5/1 متري از کف غار تشکيل شده است . آب حوضچه از جمع شدن قطرات آب ناشي از تقطير در اثر برخورد بخار آب با ديواري سرد تامين مي شود در انتهاي اين تالاتر پس از گذشتن از روي تخته سنگهاي کوچک و بزرگ که فقط با نقاط اتکاي بسيار ظريف روي هم قرار گرفته اند يک بالکن بسيار زيبا در ارتفاع 6-7 متري از کف غار مشاهده مي شود تالار اصلي لز جانب ضلع غربي به وسيله راهرو هايي پيچ در پيچ به تالارهاي کوچکي مربوط مي شود از خصوصيات ويژه اين بخش از غار جريان مداوم هواي مرطوب و تشکيل بلورهاي يخ بصورت آويزه و ورقه هاي نازک در قسمتهايي از سطوح ديوارها و سقف مي باشد

جالب اينکه در مواقعي که هواي بيرون غار گرم است انجماد صورت مي گيرد و با سرد شدن هواي خارج علاوه بر اينکه يخ تشکيل نمي شود بلکه يخهاي موجود نيز به تدريج ذوب مي شوند روستاييان بويژه سکنه قرا گندم آباد و جلال آباد در گذشته نه چندان دور يخ مصرفي خود را از اين غار تامين مي کرده اند برسيهاي اوليه نشان مي دهد غار از نوع ريزشي است و احتمالا غار اصلي بايد در ارتفاع 50-100 متري پايين تر از کف موجود غار باشد که نياز به تحقيق و مطالعه دارد غار يخگان ورودي ديگري تنگنتر و باريکتر از اولي به قطر 30-40 سانتيمتر دارد ورود و خروج از اين راهرو مشکل مي باشد . از ديگر ويژگيهاي اين غار وجود يک دودکش به سمت بالا است که به بيرون و فضاي خارجي منتهي مي شود و باعث ورود هوا به داخل غار و تهويه طبيعي مي گردد به همين جهت در فضاي داخلي غار هيچگونه کمبود هوا و اکسيژن مشاهده نميشود.

مکانيسم تشکيل يخ
فرآيند تشکيل بلورهاي يخ به هنگام جريان هواي گرم و آب شدن يخها در زماني که هواي سرد و مرطوب به فضاي داخلي غار بويژه تالارها و راهروهاي پيچ در پيچ نفوذ ميکند در واقع از خاصيت ويژه مولکولهاي آب در جذب انرژي در گذر از حالت جامد به مايع و گاز و ازاد شدن انرژي در حالت عکس يعني تبديل بخار آب به مايع و جامد پيروي مي نمايد به علت موفعيت جغرافيايي و توپوگرافيکي ، هواي منطقه به علت نفوذ دائمي رطوبت درياي خزر مرطوب مي باشد با توجه به جريان دائمي هوا در فضاي داخلي غار و حرکت آم در راهروها و تالارها و برخورد آن با سطوح مرطوب ديوارها و سقف غار سبب تبخير رطوبت سطحي انها مي شود اين سطوح با از دست دادن انرژي سرد شده و محيط مناسبي جهت انجماد ايجاد مي گردد تشکيل بلورهاي يخي به صورت آويزه هاي سقفي و ورقه هاي نازک در سطوح ديوارهاسبب مي شود درجه حرارت داخلي غار به شدت افت نمايد و انجماد با شدت بيشتري ادامه يابد و برعکس چنانچه هواي ورودي سرد و مرطوب باشد با ورود به فضاي سردتر داخلي مقداري از انرژي خود را آزاد مي سازد و به اين ترتيب هواي داخلي غار به تدريج گرم شده و ذوب ورقه ها و قنديل هاي يخي و ريزش آنها زا موجب مي شود در صورت تداوم اين جريان يخهاي ريزشي کف غار نيز به تدريج ذوب مي شوند پوشش گياهي بيرون غار به تبعيت از شرايط اقليمي مرتعي و گونه هاي غالب ان گندميان ، گون و آويشن و کاکوتي مي باشد و از جانوران کبک به وفور در منطقه ديده مي شود